به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نوشت‌افزار ایرانی در حالی از ابتدای دهه 90 کار خود را آغاز کرد که بسیاری از فعالان فرهنگی و اقتصادی در کشور نسبت به آینده آن چندان امیدوار نبودند. این جریان کار خود را با دو برند آغاز کرد، اما در ادامه توانست با ایجاد تنوع در محصولات، برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن چشم‌انداز، ذائقه‌سنجی مخاطبان، بررسی نیاز بازار و ارتقای کیفیت جای خود را در سبد خانواده‌های ایرانی باز کند؛ تا جایی که امروز با بیش از 100 تولیدکننده فعال در این زمینه به کار خود ادامه می‌دهد.
شکل‌گیری صنعت نوشت‌افزار ایرانی آن هم در شرایطی که حدود 90 درصد بازار را محصولات وارداتی در دست داشت، نشان داد که می‌توان با تکیه بر بخش‌های مردمی و حرکت اصولی، صنعتی را در کشور ایجاد کرد که گفته می‌شود امکان اشتغال‌زایی برای 10 هزار نفر را دارد. جریانی که رهبر معظم انقلاب در پیام اخیرشان به تولیدکنندگان این حوزه، «تولید باکیفیت» محصولات این حوزه را «مایه افتخار» توصیف کردند.
نوشت‌افزار ایرانی اسلامی پس از فراز و فرودهای بسیار در چشم‌انداز دهه دوم فعالیت خود، صادرات را مد نظر قرار داده است. از سوی دیگر، شکل‌گیری زنجیره محتوایی در کشور از دیگر دغدغه‌های تولیدکنندگان این حوزه است.
خبرگزاری تسنیم به همین مناسبت با محمد یقینی، مدیر مجمع نوشت‌افزار ایرانی، به گفت‌وگو پرداخت. یقینی در این گفت‌وگو ضمن اشاره به ظرفیت‌ها و موانع، به چشم‌انداز دهه دوم اشاره و تأکید کرد که پیام رهبر معظم انقلاب به تولیدکنندگان، حرکت در این مسیر را سخت‌تر می‌کند تا نقاط ضعف و خلأها را با جدیت بیشتری پیگیری و رفع کنند. مشروح گفت‌وگوی تسنیم با این فعال صنعت نوشت‌افزار را می‌توانید در ادامه بخوانید:
*تسنیم: آقای یقینی، نکته‌ای که در پیام رهبر انقلاب به تولیدکنندگان نوشت‌افزار ایرانی بر آن تأکید شده بود، کیفیت نوشت‌افزار ایرانی بود. فکر می‌کنم این پیام و به خصوص تأکید ایشان بر این نکته، کار شما را به عنوان فعالان حوزه نوشت‌افزار ایرانی برای ادامه راه سخت‌تر می‌کند. کمی درباره این پیام و تأثیری که روی کار صنف نوشت‌افزار ایرانی خواهد گذاشت، بفرمایید.
جریانی از ابتدای دهه 90 آغاز شد که در آن تعدادی از تولیدکنندگان و فعالان حوزه نوشت‌افزار تصمیم گرفتند ورق را در صنعت نوشت‌افزار برگردانند و بازاری را که کمتر از 15 درصد از آن سهم نوشت‌افزار ایرانی بود، تغییر دهند. این جریان در حالی شکل گرفت که سهم بازار نوشت‌افزار از محتوای ایرانی اسلامی نیز صفر بود. جریان صنعت نوشت‌افزار ایرانی اسلامی در چنین شرایطی شکل گرفت تا به سمت صنعتی پیش رویم که محصولاتی با ابعاد و محتوای بومی عرضه کند.
اولویت‌هایی که در این مسیر تعیین شد، تولید محصولاتی بود که بتواند از نظر قیمتی و کیفیتی با بهترین محصولات دنیا رقابت کند و بتواند در کیفیت‌های مشابه، قیمت مناسب‌تر و پایین‌تری داشته باشد. از سوی دیگر، از منظر محتوا و طرح نیز دائقه و نیاز، اصول هنری و جذابیت‌های هنری نوشت‌افزار را برای مخاطبان خود محقق کند.
حرکت با این قاعده و شرایط، موجب رضایت‌مندی 80 درصد از مخاطبان از نوشت‌افزار ایرانی شد. یکی از اصول مهم در این جریان، پیمودن این راه توسط مجمع مردمی و خصوصی بود. حضور شبکه‌های تخصصی و میانی مانند مجمع نوشت‌افزار در شکل‌دهی به این جریان و حرکت منطقی در بازار کمک کرد. همچنین این جریان سبب شد تا بعضی از دستگاه‌های حاکمیتی مانند صدا و سیما، شهرداری، سازمان اوج و … نقش خود را کم و بیش در مسیر مثبت ایفا کنند. خروجی این حرکت این شد که امروز می‌بینیم هویت نوشت‌افزار ایرانی برای مخاطب شناخته شده است و آن را می‌شناسند.
مسیر پیموده شده کمتر از مسیری است که باید بپیماییم. ما تازه آغاز کرده و با توجه به اینکه الگو را متوجه شده‌ایم، با سرعت بیشتری دهه‌های آینده را طی خواهیم کرد. به نظرم پیام رهبر معظم انقلاب به فعالان نوشت‌افزار ایرانی، حرکت در این مسیر را سخت‌تر می‌کند تا رفع خلأها را با قوت بیشتری پیگیری کنیم. این پیام در ابتدا مایه سرور و رفع خستگی برای همه فعالان در این دهه بوده است، امیدواریم که بتوانیم در آینده نیز این مسیر را بهتر ادامه دهیم.
نامیدن این صنعت با عنوان یک «صنعت افتخارآمیز» در پیام ایشان، خود مایه افتخار و نکته مهمی است. رهبر معظم انقلاب در پیام خود صنعت نوشت‌افزار ایرانی را افتخارآمیز خطاب کردند؛ موضوعی که نشان می‌دهد که این الگو موفق بوده و می‌تواند برای دیگر صنایع نیز مورد توجه قرار گیرد. در این جریان، رضایت مردم اصل بوده و بخش‌های حاکمیتی به جای تصدی‌گری وارد زمینه‌های حمایتی و پشتیبانی شده‌اند. اگر در صنعتی این شاخصه‌ها وجود نداشته باشد، در آن صنعت انحراف ایجاد می‌شود. اگر از صنعتی صرفاً حمایت صورت گیرد و ذائقه و رضایت مردم در نظر گرفته نشود، مانند برخی از صنایع که امروز مردم از آنها گلایه دارند، به نتیجه نخواهد رسید.
*تسنیم: یکی از موضوعاتی که در مراسم دهمین سالروز راه‌اندازی جریان نوشت‌افزار ایرانی توسط وزیر صمت عنوان شد، راه‌اندازی دفتری با عنوان نوشت‌افزار در این وزارتخانه بود. حوزه نوشت‌افزار مانند حوزه چاپ، از جمله حوزه‌هایی است که گاه میان وزارت ارشاد و صمت سردرگم بوده است. این موضوع به ویژه در بحث حمایت‌ها گاه خودش را بیشتر نشان می‌داد. این دفتر قرار است چه کاری انجام دهد؟ آیا صرفاً به حوزه نوشت‌افزار ایرانی می‌پردازد؟
ساختار وزارت صمت اخیراً و قریب به یک ماه است که دچار تغییر شده است. تازه معاونت عمومی راه افتاده و برای اولین‌بار است که عنوان نوشت‌افزار در یکی از معاونت‌ها به صورت مستقیم ذکر شده است.
ما نیز اخیراً با این دفتری که وزیر صمت در مراسم دهمین سالروز راه‌اندازی جریان نوشت‌افزار ایرانی به آن اشاره کرد، آشنا شدیم. هنوز جلسه‌ای با این عزیزان نداشتیم؛ البته جلسه آشنایی اولیه‌ای با مسئولانی که برای بازدید از نمایشگاه الگونما آمده بودند، داشتیم. قرار شد طی روزهای آینده جلسه‌ای داشته باشیم و زمینه‌های همکاری را بررسی کنیم. هنوز اتفاق خاصی رخ نداده است. این دفتر تازه ایجاد شده و امیدواریم در یک ماه آینده این جلسات تشکیل شود.
*تسنیم:در مصاحبه‌ای تأکید شده که ایران این ظرفیت را دارد که قطب نوشت‌افزار منطقه شود. کمی درباره این ظرفیت و امکان صحبت کنید. صادرات، موضوعی است که چند سالی است بحث آن مطرح است. چرا تاکنون اتفاق خاصی در این زمینه رخ نداده است؟
در بررسی‌هایی که در بازارهای همسایه انجام شده است، متوجه شدیم که صنعت نوشت‌افزار ما یک سر و گردن از صنایع نوشت‌افزار کشورهای همسایه بالاتر است. صنعت نوشت‌افزار کشورهای همسایه در شرایط 15-20 سال گذشته ما قرار دارد. با اتفاقات خوبی که در حوزه‌های خودکار، مداد، پاک‌کن، محصولات طلقی، دفتر، کیف و جامدادی و … رخ داده است، مزیت‌های نسبی فوق‌العاده‌ای برای صادرات محصولاتمان داریم.
در حال حاضر چین و هند دو قطب صادرات نوشت‌افزار هستند و کشورهای منطقه را نیز پوشش می‌دهند. اگر ما بخواهیم وارد حوزه صادرات محصولات به کشورهای منطقه و تبدیل به قطب نوشت‌افزار شویم، باید از نظر کیفی و قیمتی قابل رقابت شویم. با بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که این امر شدنی است.
اگر شرکت‌های تولیدی ما تنظیم شوند، متناسب با بازارهای هدف قیمت‌گذاری و طراحی کنند، می‌توانیم در مدت پنج سال صادرات را پایه‌گذاری و صادرات پایدار را ایجاد کنیم و پس از آن به سمت افزایش سهم از این بازارها پیش رویم. نکته مهم این است که این مسیر کمی پر پیچ و خم است و راه‌های صادراتی منطقه به تولیدکنندگان وصل نشده است. اتاق‌های بازرگانی و دیپلماسی اقتصادی باید به کمک این جریان بیاید. تولیدکننده هزار سودا دارد؛ بنابراین مجموعه‌های تخصصی صادراتی نیز باید وارد میدان شوند.
در حال حاضر ما داریم تلاش می‌کنیم و در کشورهایی مانند عراق، عمان، سوریه، افغانستان و … کارهای اولیه‌ای انجام داده‌ایم، اما سرعتش کم است. دولت جدید هم نتوانسته هنوز اتفاقات ویژه‌ای در این زمینه رقم بزند. داریم پیگیری‌ها را انجام می‌دهیم تا سرعت این حرکت در دو سال آینده بیشتر شود. مهم این است که این کار شتاب و سرعت بیشتری بگیرد.
نکته مهم دیگر این است که ما دو سه سالی است که چنین مزیت‌هایی برای صادرات داریم. در چهار سال پیش حتی در محصولاتی که ایرانی‌سازی آن را شروع کرده بودیم، مزیت نسبی نداشتیم. اما امروز در محصولاتی مانند خودکار، کیف و جامدادی، دفتر و … قابلیت صادرات داریم.
بازرگانان کشورهای منطقه با دیدن محصولات نوشت‌افزار ایرانی تعجب می‌کردند که این محصول در ایران تولید شده است. فکر می‌کردند در هند یا چین تولید شده است. در ابتدای صحبت خیلی ما را دست کم می‌گرفتند، اما وقتی محصولات ایرانی را به آنها نشان می‌دادیم، شگفت‌زده می‌شدند.
*تسنیم: در سال‌های گذشته در حوزه‌های مختلف نوشت‌افزار به خودکفایی رسیدیم. خودکار و دفتر از جمله این حوزه‌ها بود. برنامه بعدی در این زمینه کدام کالاها خواهد بود؟
در بحث خودکفایی دو گام از نظر اقتصادی وجود دارد؛ از نظر محتوایی نیز اهدافی در نظر گرفته‌ایم که به آن اشاره خواهم کرد. در بحث اقتصادی در دهه دوم فعالیت مجمع، چشم‌انداز اصلی در دو موضوع تعریف شده است. نخست تبدیل شدن به قطب نوشت‌افزار منطقه و توسعه صادرات است.
در حال حاضر ظرفیت تولید ما دوبرابر میزان مصرف داخل است. مثلاً این موضوع در محصولی مانند خودکار، مداد و دفتر قابل مشاهده است. این یعنی اینکه زمینه و فرصت برای رشد در این محصولات از کشور گرفته می‌شود و مجموعه دیگری نمی‌تواند توسعه پیدا کند. اشتغال‌زایی در حوزه‌هایی مانند خودکار و مداد به اوج خود رسیده و برخی از مجموعه‌ها با یک‌سوم یا نصف ظرفیت دارند تولید می‌کنند. راه حل این است که ما به سمت صادرات پیش رویم و میزان تولید بالفعل کشور را افزایش دهیم و بتوانیم صرفه اقتصادی را با توجه به تیراژی که بیشتر می‌شود، بهتر کنیم.
مسیر دوم در چشم‌انداز اقتصادی این است که سهم بازار اقلامی که مشابه داخلی نداشتند یا بسیار کم داشتند، تا 80 درصد افزایش یابد و به خودکفایی برسند. محصولاتی مانند پانچ، روان‌نویس، لاک غلط‌گیر، تراش(ساده، فانتزی، رومیزی) و … در حال حاضر این شرایط را دارند.
در چشم‌انداز محتوا نیز این را در نظر گرفته‌ایم که بتوانیم زنجیره محتوایی را در کشور شکل دهیم. این کار سخت‌تر از دو چشم‌انداز اقتصادی است که در نظر گرفته‌ایم. شکل‌گیری این زنجیره نیز برعهده ما نیست، ما انتهای زنجیره قرار داریم. باید مجموعه‌های حاکمیتی که مسئول این امر هستند، مانند صدا و سیما، سازمان سینمایی، فارابی، حوزه هنری و دیگر مجموعه‌هایی که وظیفه تولید محتوا و ذائقه‌سازی را دارند، وارد این میدان شوند و زنجیره تولید محتوا شکل بگیرد. مجموعه‌های مردمی نیز باید وارد این حوزه شوند. باید به گونه‌ای باشد که تولیدکننده نوشت‌افزار ایرانی دستش از محتوا پر باشد و مشکلی در این زمینه نداشته باشد.
در حال حاضر ما با فقر محتوا مواجه هستیم، خیلی کم داریم. سالی یکی دوتا کاراکتر داریم، آن هم با ضعف‌های بسیار که گاه کاراکتر جذاب نیست و بازارسازی آن سخت است. در مجموع این سه چشم‌انداز اصلی در دهه دوم فعالیت در نظر گرفته شده است.
*تسنیم: بنا بر بخشنامه معافیت‌های قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده کاغذ و چاپ و نشر که از تاریخ 13/10/1400 لازم‌الاجرا اعلام شده، عرضه و واردات برخی از اقلام مانند «دفتر تحریر» معاف از مالیات و عوارض ارزش افزوده اعلام شده است. به نظر شما این اطلاعیه چه تأثیری بر تولید داخل خواهد گذاشت؟ با توجه به اینکه ما در حوزه دفتر تقریباً به خودکفایی رسیده‌ایم.
من خیلی نگران این مسئله نیستم، البته باید در آینده اثر آن را نیز ببینیم. برداشته شدن مالیات بر ارزش افزوده دفتر اینطور نیست که موجب واردات این محصول شود، چون همچنان تولید این محصول در کشور با قیمت و شرایط بهتری انجام می‌شود و بر واردات مزیت دارد. شرایط واردات دفتر چندان اقتصادی نیست.
قسمت خوب این بخشنامه، معاف از مالیات بر ارزش افزوده بودن واردات خمیر کاغذ است. الآن در داخل کشور سه کارخانه کاغذسازی شمال، نیشکر خوزستان و تبریز را داریم. کارخانه تبریز در برهه‌ای در اواخر 80 شروع کرده بود با واردات خمیر کاغذ، کاغذ تحریر سفید تولید کند. اما موفق نشد. چرا؟ چون ارزش افزوده‌ای که بابت واردات خمیر پرداخت می‌کرد، قیمت کاغذ تولیدی را بالا می‌برد؛ یعنی تولیدکننده باید بابت واردات خمیر، ارزش افزوده پرداخت می‌کرد اما کاغذی که تولید می‌کرد، از مالیات بر ارزش افزوده معاف بود و تولیدکننده نمی‌توانست آن را از خریدار بگیرد. این باعث شده بود که قیمت کاغذ تولید شده با قیمت کاغذهای رقابتی چینی و اندونزی توان رقابت نداشت.
خوبی این بخشنامه معاف از مالیات بر ارزش افزوده خمیر کاغذ است. داستان تولید کاغذ در کشور سرعت گرفته و دو سه کارخانه دارند روی این مسئله کار می‌کنند. واردات خمیر کاغذ مرحله اولیه تولید کاغذ است، مرحله مناسب‌تر این است که کاغذی تولید کنیم که مواد اولیه‌اش ایرانی باشد. در حال حاضر کارخانه شیراز و کارخانه خوزستان دارند خطوط جدیدی برای تولید کاغذ سفید ایجاد می‌کنند و تا یک سال آینده نیز به بهره‌برداری می‌رسند. تا جایی که من اطلاع دارم، این دو کارخانه می‌خواهند تولید کاغذ را براساس مواد اولیه داخلی انجام دهند و این خیلی مهم است.
در مجموع این بخشنامه مسیر تولید کاغذ در داخل کشور را سرعت می‌بخشد و قیمت کاغذ داخلی را رقابتی‌تر می‌کند. نکته دیگر اینکه تولید کاغذ با سایر مواد معدنی نیز دارد جلو می‌رود؛ مانند تولید کاغذ با سنگ آهن که دارد به مرور جای خود را پیدا می‌کند.
